Technologische ontwikkelingen gaan razendsnel. Robotisering, blockchain, 3D-printing: iedereen heeft er de mond vol van, wil ervan weten en wil meedoen. En we doen mee. Nederland staat mooi derde op de wereldranglijst van innovatieve landen. Met alle Aziatische landen achter ons. Om daar blijvend van te kunnen profiteren is het nodig om mensen die (straks) in een continu veranderende situatie moeten werken, anders op te leiden, waarbij ze 21e eeuwse skills ontwikkelen. Beter en meer dan nu. Dat mondt uit in praktische vaardigheden en een goede werkhouding. In een meer ideale en toekomstgerichte situatie sluiten werk en opleiding nog beter op elkaar aan. De strikte scheiding tussen ‘school’ en werk verdwijnt. Leerlingen, studenten, docenten en werknemers zoeken samen oplossingen voor vraagstukken van vandaag en morgen.
Daarvoor is een radicale onderwijsvernieuwing nodig, vindt Vincent Wiegel. Hij is medeoprichter van de leer-werkopleiding New Engineers en tevens lector aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN). Hij zegt: ‘Al jaren horen we uit de industrie geluiden dat wat leerlingen en studenten nu op school leren te weinig voldoet aan wat het bedrijfsleven en de samenleving vraagt. Ze hebben onvoldoende en vaak verouderde inhoudelijke kennis en ze missen allerhande sociale skills om het geleerde later in de praktijk uit te voeren. Nog teveel is leren gericht op feitenkennis. En bovendien leren leerlingen nog te weinig hóe ze moeten leren…. terwijl we juist van zowel huidige, als toekomstige werknemers verwachten dat ze hun hele leven lang blijven leren. Én bijleren.'
Leerlingen leren verschillend
Nog in heel veel opleidingen krijgen alle leerlingen dezelfde leerstof voorgeschoteld. Op dezelfde wijze, terwijl leerstijlen vaak van elkaar verschillen. Zo hebben ze verschillende niveaus van voorkennis hebben en ze verschillen ook qua al ontwikkelde vaardigheden. Uitsluitend klassikaal onderwijs is Wiegel daarom een doorn in het oog. ‘Onderwijs moet je niet uniform aanbieden, maar in een vorm en met een inhoud die past bij iedere individuele leerling. Die differentiatie ontbreekt nu bijna overal. Elke leerling of student is anders, heeft een andere geschiedenis of achtergrond, leert anders en heeft andere ambities. In het huidige onderwijssysteem rekenen we ze daarbij aan het eind van het vak af met een tentamen en beoordelen dat met een cijfer.’ Het echt doorleven van wat ze leren is er in de ogen van Vincent Wiegel nauwelijks bij. ‘Leren leidt zo tot marginale resultaten. In een student zit vaak veel meer dan we er nu uithalen.’ En zo lekt talent weg.
Ook op een ander vlak is een grondige verandering nodig. ‘Omdat technische ontwikkelingen tegenwoordig zo snel plaatsvinden, zou ook het curriculum eigenlijk heel flexibel moeten zijn, snel moeten kunnen aanpassen. Het huidige systeem met al zijn regels kan dat niet bijbenen.’ Met zulke gedachten botst Wiegel met bestaande opvattingen in onderwijskringen. Maar dat is het hem wel waard. Modern onderwijs betekent in zijn ogen: samenwerken, inventief en creatief zijn, problemen en vraagstukken kunnen oplossen, kritisch en alert zijn en kunnen omgaan met teleurstellingen. Op zich wordt dat inzicht inmiddels breder onderschreven, alleen… daadwerkelijke actie blijft veelal uit.
New Engineers: jong en oud leren samen
Om die reden is Vincent Wiegel samen met Lejla Brouwer- Hadzialic in 2016 een nieuwe één- of tweejarige particuliere opleiding begonnen, New Engineers geheten. Bedoeld voor ondernemende technici, ervaren of bijna- of net afgestudeerd. De studie is een leer-werkcombinatie in samenwerking met bedrijven uit de regio Arnhem-Nijmegen-Apeldoorn die behoefte hebben aan hoog opgeleid personeel. Wiegel: 'Een belangrijk uitgangspunt is dat niet meer wij alleen bepalen wat en hoe er geleerd moet worden, maar we schrijven samen met studenten en bedrijven het onderwijsprogramma. Zo leert iedereen van elkaar en ook met elkaar.’
Crossing Educational Borders impliceert ‘ontschotten’
Via de Skillls Challengeprijs kwamen Vincent Wiegel en José Cuperus op het idee om nog een stap verder te gaan. Dus naast de bedrijven en de HAN-Hogeschool nu ook het voortgezet onderwijs erbij betrekken: de Gelderse Onderwijsgroep Quadraam en het Over Betuwe College uit Bemmel. Het project heet Crossing Educational Borders (CEB). Een toepasselijke naam want het is grensoverschrijdend, out of the box. ‘Het verbreedt het ‘leven lang leren’ en onderzoekt hoe we van jong tot oud nu daadwerkelijk en gezamenlijk van elkaar kunnen leren.’ Of het gaat werken moet blijken. ‘Ontschotten’ is bij CEB het toverwoord. De schotten tussen theorie en praktijk, tussen school en werk én tussen middelbaar en hoger onderwijs verdwijnen.
De partners zitten volop in het voorbereidingstraject. Het projectteam van acht personen bestaat uit een mix van scholieren en docenten van havo en vwo, HBO-studenten, werknemers uit de industrie en het Fieldlab Industriële Robotica. Niet alleen de docenten, maar gezamenlijk met de hele groep ontwerpen en ontwikkelen ze het leerprogramma. Ook beslissen ze over een passende leerplek, want dat hoeft absoluut geen traditioneel schoolgebouw te zijn.
Robot en filosofie
Een tip van de sluier wil Vincent Wiegel wel oplichten: het project geeft antwoord op de vraag hoe je als bedrijf zorgt dat mens en robot goed met elkaar samenwerken. ‘In de loop van komend najaar moet het zijn afgerond.’ Op het eerste gezicht misschien een technisch vraagstuk, maar tijdens een gedachtewisseling in het voorbereidingsteam bleek ook een docente filosofie en ethiek geïnteresseerd en zag na enig moment tal van aanknopingspunten. Robots kunnen opdrachten uitvoeren, maar kunnen ze ook nadenken over ethische dilemma’s? Hebben ze moraal? Hoe zit het met normen en waarden? En met hun emoties? Terwijl die docente aanvankelijk dacht ‘wat doe ik hier bij techniekonderwijs?’ Weer een voorbeeld van zo een ‘educational border’ die overschreden wordt.
Dit is één van een reeks artikelen over projecten van de SkiLLLs Challenge 2017. Niet alleen het wie, wat en waar worden belicht, minstens zo interessant is het hoe & waarom. Dat gebeurt via interviews - chats - met de challengers: inspirerende mensen die dagelijks actief zijn om de prijswinnende initiatieven vorm te geven. Dit keer Vincent Wiegel, die samen met José Cuperus het projectleidersduo vormt van Crossing Educational Borders. Het project is gericht op het ontwikkelen van praktische vaardigheden en een houding die - naast kennis - past bij werken en leren in de 21e eeuw. De schotten tussen onderwijsvormen verdwijnen, evenals die tussen onderwijs en werk. Volg dit project op onze Omkeringswebsite.